BAGUIO CITY – Muling itataas bilang pangunahing prayoridad sa Kongreso ang pagsulong ng Cordillera autonomie, ayon kay Baguio Rep. Mauricio Domogan sa pagdiriwang ng Cordillera Administrative Region (CAR) Foundation Day nitong Martes. Binanggit niya na ang pagtupad sa mandato ng autonomiya ay isang paraan ng “intergenerational justice” para sa rehiyon.
Itinatag noong panahon ni dating Pangulong Corazon Aquino matapos ang 1986 People Power Revolution, pinagsama ang Baguio at ang mga probinsya ng Ifugao, Kalinga, Abra, Apayao, Benguet, at Mountain Province bilang Cordillera Administrative Region – ang pinakamalawak na komunidad ng mga katutubong Pilipino sa Luzon.
Pinirmahan ni Aquino ang Executive Order No. 220 bilang bahagi ng isang rebolusyonaryong pamahalaan at kasabay ng pagsisimula ng usapang kapayapaan kasama si pari at rebelde na si Conrado Balweg. Ang rehiyon ay ipinangakong magkakaroon ng sariling pamahalaan sa ilalim ng 1987 Konstitusyon, tulad ng Muslim Mindanao.
Kalagayan ng panukalang batas
Subalit ang House Bill No. 3267 na huling panukalang batas para sa autonomiya ay naantala noong 2023 dahil sa kakulangan ng pondo. Inamin ng pambansang pamahalaan na hindi kayang pondohan ang P75 bilyong block grant na kinakailangan upang maisakatuparan ang autonimya habang pinananatili ang ekonomiya sa gitna ng mga pandaigdigang krisis.
Natanggap ng House Committee on Appropriations ang isang white paper na naglalaman ng mga alalahanin sa pananalapi mula sa gabinete hinggil sa panukala.
Pag-aaral sa kakayahang pinansyal
Sa isang video message, sinabi ni Department of Economy, Planning, and Development (DEPDev) Secretary Arsenio Balisacan na kasalukuyang isinasagawa ang isang “fiscal viability study” bago tuluyang itulak ang inisyatiba para sa Cordillera autonomie.
Ang pag-aaral na ito, na inatasan ng tanggapan ng DEPDev sa Cordillera, ay mahalagang hakbang upang matiyak na ang autonomiya ay magiging praktikal at makabuluhan, ayon sa mga lokal na eksperto na kasama sa paglagda ng white paper.
Bagama’t dalawang organic acts para sa Autonomous Region of the Cordillera (ARC) ang tinanggihan sa mga plebisito noong 1990 at 1998, ipinakita ng mga sumunod na panukala, kabilang ang mga inakda ni Domogan, na hindi sumusuko ang mga Cordilleran sa kanilang “karapatan na tuklasin ang kanilang kinabukasan.”
Pagpapaliwanag sa autonomiya
Ipinaliwanag ni Domogan na ang autonomiya ay hindi paghihiwalay kundi isang paraan ng pagbibigay kapangyarihan. Hindi ito rebelyon kundi isang kalagayan ng pamamahala na naglalayong magtaguyod ng kapayapaan at pagkakaisa.
Dagdag pa niya, ang autonomiya ay paraan upang mapangalagaan ang kanilang kultura, magkaroon ng mas malawak na kapangyarihan sa pamamahala ng sariling mga lupa at likas na yaman, at magsulong ng pangmatagalang kaunlaran para sa mga susunod na henerasyon.
Kalagayan ng ekonomiya at imprastruktura
Matatandaang umiral na ang Cordillera bago pa man naisulat ang kasaysayan at mga batas, ayon kay Domogan. Ang EO 220 ay nilikha hindi lamang upang ihanda ang rehiyon para sa autonomiya kundi upang paunlarin ang ekonomiya nito.
Noong 2024, umabot sa 4.8 porsyento ang Gross Regional Domestic Product ng Cordillera, na may unang pag-angat ng sektor ng agrikultura sa nakalipas na mga dekada na may 1.1 porsyentong paglago. Gayunpaman, bumagal ito mula sa 6.9 porsyento noong 2023.
Patuloy ring bumaba ang inflation rate ng Cordillera, mula 2.5 porsyento noong Mayo hanggang 2 porsyento noong Hunyo, na nagpapakita ng matatag na presyo ng mga bilihin at malusog na konsumo ng mga sambahayan, ayon sa mga lokal na estadistiko.
Sa kabila ng mga tagumpay, nananatiling hamon ang mapunong lupain ng rehiyon para sa pagpapaunlad ng imprastruktura. Ayon kay Balisacan, mahalaga ang pagkakaroon ng 98 porsyentong naayong mga kalsada sa loob ng 30 taon para sa integrasyon ng rehiyon, ngunit kailangan pa rin ng mas matibay na mga daan na kayang tiisin ang epekto ng klima.
Potensyal sa enerhiyang berde
Binanggit din ni Balisacan ang malaking potensyal ng Cordillera sa green economy, dahil sa malalawak na ilog na kayang magprodyus ng 6,600 megawatts ng hydroelectric power — sapat upang paglaanan ng kuryente ang malaking bahagi ng Luzon.
Ngunit sa ngayon, 316 megawatts lamang ang nagagamit mula sa renewable energy ng rehiyon. Kailangan ng mga reporma sa proseso ng power contracting upang mapabilis ang paggamit ng malinis na enerhiya at maisulong ang mga proyektong may kinalaman sa katatagan ng klima bilang pangunahing pang-ekonomiyang salik.
Para sa karagdagang balita at mga update tungkol sa Cordillera autonomie agenda, bisitahin ang KuyaOvlak.com.
